Protetik Diş Tedavisi

1

Protez diş nedir?

İnsan vücudundaki organ veya doku gibi fonksiyonların yapay olarak yerine konulmasına protez denilmektedir. Protez diş ise olmayan, kaybedilmiş veya çekilmiş bir veya birden fazla dişin yerine takılan, hastaya çiğneme ve konuşma fonksiyonlarını yeniden kazandıran, çiğneme esnasında meydana gelen basıncın tüm dişlere yayılmasına nezaret ederek sağlıklı dişlerin de korunmasına destek veren, seramik, porselen veya zirkonyum vb. malzemelerden yapılmış yapay dişlerdir. Kısaca protez diş, dişlerin üzerine özel yapıştırıcılarla sabitlenen veya çıkartılıp takılabilen suni dişlerdir. Ağız içinde sabit veya hareketli protezlerin tamamına protez diş denilmektedir. Protez diş aynı zamanda seramik diş veya porselen diş olarak adlandırılmaktadır.

Teknolojinin ilerlemesi sayesinde yeni nesil diş protezi alanında da gelişmeler kaydedilmektedir. Bu gelişmeler sayesinde günümüzde yapılan protez dişler daha estetik ve doğal görünürken, çok daha işlevseldirler.

2

Protez diş çeşitleri nelerdir?

1.Protezler genel olarak ikiye ayrılır:

- Sabit protezler; Hasta tarafından müdahale edilemeyen sabit protezler:

- Köprüler : Metal destekli porselen

- Kronlar : Metal desteksiz full porselen

- Hareketli protezler; Hasta tarafından çıkarılıp takılabilen protezler:

- Tam protezler (Total protez (tam diş protezi veya bütün diş protezi): tam dişsizlik,

- Bölümlü protezler (hassas tutuculu protez veya parsiyel (kancalı) iskelet protez),

- İmmediat (geçici) protezler,

- Overdentures (diş veya implant üstü) protezler.

1.Sabit protezler nedir ve çeşitleri nelerdir?

Sabit protez, hasta tarafından çıkarılıp takılamayan protez diş çeşididir. Bu protezler kuron, pivo, inley gibi malzemeler ile dişler veya kökler üzerine sabitlenir. Sabit protez yapılabilmesi için sabitlenecek diş kökünün kuvvetli olması ve diş etlerinde problem bulunmaması gerekir. Bulunması durumunda diş hekimi tarafından bu problemlerin giderilmesi için gerekli tedaviler hastaya uygulanır.

Köprüler: Metal Destekli porselen

Yapılacak işlemde diş sayısı birden fazla ise protez köprü denilmektedir. Köprü işlemi yapılırken diş köklerinden destek alınarak yapılır ve yan (komşu) dişler küçültülür. Küçültülen dişlerin üzerine kaplama yapılır.

Köprüler kendi aralarında kategorize edilir;

- Full metal köprü: Tamamen metal malzemeden yapılan, gövdesi ve kuronu metalden oluşturulan köprüdür.

- Veneer köprü: Kuron ve köprü gövdelerinin vestibül kısımları estetik materyalden (porselen, akril vb.) yapılan köprüdür.

- Porselen köprü: Metal ya da zirkonyum alt yapı destekli köprüdür.

- Adhesive köprü: Komşu dişlerin küçültülmesi (kesimi) ve yan komşu dişlere kuron yapılmadan kompozit gibi yapıştırıcı malzemelerle yapılan köprüdür.

Kuronlar: (Metal desteksiz full porselen (kron, kaplama veya taç)

Çürümüş, kırılmış veya dolgu tedavisi ile onarılamayacak kadar zarar görmüş dişlerin üzerine yapılan her türlü kaplama işlemine kron veya kuron denilmektedir. Bu yöntemle dişe şekillendirme yapılır ve dişin işlevselliği yeniden kazandırılır. Kuron, kron, kaplama veya taç aynı anlamı ifade etmektedirler.

Kronlar; dişin estetik açıdan kötü göründüğü, zayıf dişlerin kırılmasını engellemek ve yeterli diş desteğinin olmadığı zamanlarda kullanılır. Kuronlar, imal edildikleri malzemeye, diş yapılacak bölgeye, kaplandığı diş yüzeyine, daimî veya geçici olup olmamasına göre sınıflandırılırlar.

- Tam metal kuronlar (full kuronlar): Tamamı metal döküm yapıdır ve estetik yapı içermez.

- Destek dişlerden biri çekildiğinde ek imkânı yoktur.

- Veneer kuron: Vestibül yüzü tüm ve proksimal yüzlerin yarısı estetik bir materyal ile kaplanmışken diğer yüzleri tam metal kaplamadır.

- Teleskop kuron: Kesilen diş üzerine yapılan birincil başlık (primer coping) üzerine restorasyonla hazırlanan ikincil (sekonder) kurondur. İç içe girme özelliği mevcuttur.

- Jaket kuron: Sadece porselen ya da akrilik malzemeden yapılır ve metal alt yapı içermez.

- Porselen-metal kuronlar: Metal alt yapı üzerine porselen materyal yerleştirilerek elde edilir.

- Metal desteksiz porselen kuronlar: Metal alt yapıya gerek duyulmadan, güçlendirilmiş porselen ile tek başına kullanılabilen kron çeşididir.

- Parsiyel kuronlar: Dişin sadece belli yüzeyini onarmak için kullanılır. Parsiyel kronla diş dokusu en az şekilde kaldırılır, diş pulpasına zarar verme riski çok azdır ve yüksek tutuculuğa sahiptir.

- 3/4 kuronlar: Dört adet yüz bulunan dişlerde, üç adet yüz kaplayan döküm metal kurondur. Santral, lateral ve kanin dişlere işlem yapılır.

- 4/5 kuron: Premolar ve molar dişlerinin beş adet yüzünden dört adet yüzünü kaplayan parsiyel kurondur.

- Modifiye parsiyel kuronlar: Modifiye parsiyel kuronlarda metal yapı, lingual, mesial ve distal yüze mükemmel uyum sağlayan, mesial ve distalde diş etine kadar uzanan, lingualde ise serbest diş eti kenarından uzak olan kurondur.

- Laminate kuronlar: Çoğunlukla estetik problemli olan dişlerin vestibül (dış) yüzeylerinin diş renginde estetik bir materyalle kaplanmasıdır. Porselen laminate tekniğine; anterior dişlerde diestema, mikrodonti (küçük diş), renklenme gibi onarılması gereken hallerde diş konstrüksiyonu ile rengini onarmak için gerek duyulur.

- Milli kuron: Tutuculuğu kök içindeki kanala yerleştirilen metal miller ile sağlanan krondur. Kuron kısmı tek olarak yapılmış ise pivo, kök kısmı ve estetik üst yapısı ayrı ayrı olarak yapılmış ise post core denilir

- Geçici kuron: Sabit protez yapılması için dişler küçültüldükten sonra, kalıcı kaplamalar yapılana kadar geçen zaman içinde dişlerin zarar görmesini engellemek ve hassasiyetini azaltmak amacıyla yapılan sabit protezdir.

Sabit protezin avantajları nelerdir?

- Yerine geçeceği ana dişlerin hacmi kadar yer kaplar,

- Kullanımı kolaydır,

- Estetik durduğundan hasta tarafından kolaylıkla kabul görür.

Sabit protezin dezavantajları nelerdir?

- Ulaşılması zor olan dişlerde temizlenmesi zahmetlidir.,

- Destek dişlerden biri çekildiğinde ek imkânı yoktur.

2. Hareketli protezler nedir - Çeşitleri nelerdir

Hareketli protez, doğal ve estetik diş görüntüsü veren, diş sayısının sabit protezlerle tamamlanamadığı durumlarda uygulanan, hastalar tarafından fiyatının uygun olması açısından tercih edilen ve hasta tarafından çıkartılıp takılabilen protez çeşididir. Hareketli protez sayesinde hasta, ağız ve diş problemlerinden kurtularak yeniden sağlığına kavuşur.

Tam protezler (Total protez (tam diş protezi veya bütün diş protezi):

Tam dişsizlik veya ağzında hiç dişi olmayan hastalara uygulanan hareketli protez türüdür. Hastalar tarafından genelde takma diş olarak bilinir.

Bölümlü protezler (Hassas tutuculu protez veya Parsiyel (kancalı) iskelet protez)

- Hassas tutuculu protez: Birden fazla dişin eksikliğinde ve yeterli sayıda destekleyici dişin olması durumunda kullanılabilecek çengelsiz hareketli protez tipidir.

- Klasik parsiyel (kancalı veya çengelli) protez: Akrilikten ya da tek parça dökümden imal edilen parsiyel protez, birden fazla diş eksikliğinde uygulanabileceği gibi tedavi için ana dişlerin çoğunun olmaması durumunda da uygulanabilir. Tutuculuğu çengel denen kroşe sayesinde gerçekleştirilir. Tedavi işleminde ana dişlere tutturularak tedavi işlemi yapılır. İçindeki tel kısmının görünmesi nedeniyle estetik değildir.

- İmmediat (geçici veya akrilik kaideli bölümlü) protezler: Ön dişlerin eksik olduğu, hiçbir ana dişin olmadığı veya tüm dişlerin çekildiği durumda hasta tarafından dişsiz kalmamak için talep edilen ve buna istinaden o anda geçici olarak takılan protez tipidir. Bu protezde amaç, ağzın geçici süreyle dişsiz kalmamasını ve gülme esnasında çirkin görüntünün oluşmasını engellemek için kullanılır.

- Overdentures (diş veya implant üstü) protezler: Dişsiz hastalarda kullanımı yeterli değildir. Bir veya birden fazla ana diş üzerine takılabileceği gibi diş implantı üzerine takılıp çıkarılabilen protezdir türüdür. Hastadaki çiğneme ve konuşma problemleri düzeltilebilir ve estetik görüntü verilmiş olur.

Hangi hastalara uygulanır?

- Tüm dişlerini kaybeden hastalarda,

- Kısmi diş eksikliği olan hastalarda,

- Dişinde şekil, yapı ve pozisyon bozukluğu olan hastalarda,

- Zamana bağlı olarak kullanım sonucu aşınmış olan dişlerde,

- Estetik gülüş tasarımına ihtiyaç duyulduğunda.

3

Protez diş nasıl yapılır?

Hastanın diş ve ağız içi ölçüsü diş hekimleri tarafından alındıktan sonra laboratuvara gönderilir ve “diş protez teknisyenleri” tarafından ağız içine uygun ölçüye göre protez imal edilir. Üretilen protez, diş hekimi tarafından hastaya uygulanır.

4

Sabit protez diş temizliği nasıl yapılır?

Dişlerin çürümesini engellemek için dişler düzenli olarak temizlenmelidir. Diş temizliği sabit protezlerde çıkarılmadan yapılır. Doğal dişlerde olduğu gibi dişlerin günde 2 kez fırçalanması gerekir. Ancak diş fırçası her dişin arasına yeterince uzanamadığı durumlarda diş ipinin kullanılması gerekmektedir. Ya da diş eğrisi fırçası denilen arayüz fırçası kullanılmalıdır. Köprü dişlerde diş temizleme biraz farklıdır. Bunlarda süper flos denilen malzeme kullanılarak işlem gerçekleştirilmelidir. Süper flos kullanılırken diş ipine benzer olan biraz daha kalın ip sayesinde protezin altında kalan bütün gıda artıkları temizlenerek ağız hijyeni sağlanmış olur. Son zamanlarda teknolojinin gelişmesine bağlı olarak “ağız duşu” da temizlik için kullanılabilir.

Özetle;

- Günde iki kez fırçalayarak,

- Diş ipi ile,

- Diş eğrisi fırçası (arayüz fırçası)

- Süper floş kullanılarak,

- Ağız diş duşu ile sabit protez temizlik işlemleri gerçekleştirilir.

5

Hareketli diş protezlerinin temizliği nasıl yapılmalıdır - neyle temizlenir?

Her yemekten sonra hareketli protezler ağızdan çıkarılarak akar su altında özel temizleyici fırçalar yardımıyla ya da normal yumuşak bir diş fırçası ile temizlenmelidir. Temizleme işlemi protezin çizilmemesi için fazla bastırmadan sabun kullanarak su altında ya da sadece su ile yapılabilmektedir. Ayrıca protez temizleyici özel tabletler kullanılabilir.

Özetle;

- Özel temizleyici fırçalar,

- Normal günlük kullanılan protezi çizmeyen yumuşak fırçalar,

- Sabun kullanarak suyla durulama,

- Ya da sadece su kullanılarak hareketli protezin temizlenmesi sağlanır.

6

Protez diş yapımı ne kadar sürer?

Bu süre eksik diş sayısına ve ağız yapısına bağlı olarak hastadan hastaya değişiklik göstermekle birlikte hareketli protezler için ortalama bir ay (5-7 seans arası), sabit protezler için ortalama 1 hafta ile 10 gün arasında değişmektedir.

7

Protez diş kaç yılda değişir?

Sabit ve hareketli protezler 4 yılda bir yenilenmelidir. Bu süre temizlik ve bakımının yapılmasına bağlı olarak hastadan hastaya göre değişiklik gösterebilmektedir.